تعطیلات نوروزی فرصتی را فراهم می‌کند تا والدین با فرزندان خود زمان بیشتری را سپری کنند، مهارت‌های اجتماعی آنها را تقویت و از طریق فعالیت‌های سنتی، ارزش‌های فرهنگی و خانوادگی را به نسل جدید منتقل کنند.
اما در کنار این فرصت‌ها، چالش‌هایی همچون کاهش تمرکز بر یادگیری و افت تحصیلی نیز ممکن است ایجاد شود.
در این مصاحبه، به بررسی تأثیرات مثبت و منفی تعطیلات نوروز بر روند یادگیری و تربیت کودکان و دانش‌آموزان پرداخته شده و راهکارهایی برای استفاده بهینه از این ایام ارائه می‌شود.
علی‌اصغر طلایی‌مشعوف، کارشناس ارشد علوم تربیتی در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا، اظهار کرد: خانواده‌های ایرانی هر برنامه‌ای که برای روزهای تعطیل نوروز داشته باشند، در یک مورد با یکدیگر مشترک هستند و می‌خواهند چند روز استراحت کنند و در کنار اعضای خانواده خود روزهای آرامی را بگذرانند. در این میان، کودک و نوجوان خانواده هم سهمی در استراحت و بهره بردن از آرامش دارد که نباید نادیده گرفته شود و در عین حال، فراغت پدر و مادر از مشغله‌های بیرون از خانه فرصت خوبی را برای رسیدگی به بچه‌ها فراهم می‌کند تا هم به بازی و تفریح آنها بپردازند و هم از تربیت‌شان غافل نشوند.
تأثیر عید نوروز بر روند یادگیری و تربیت دانش‌آموزان
طلایی با بیان اینکه مهم‌ترین پیام نوروز که به کودکان در جهان پر از اضطراب و تنش امروزی انتقال می‌دهد، صلح و آرامش با استفاده از عناصری است که برای هفت‌سین و نوروز استفاده می‌کنیم، تصریح کرد: عید نوروز و سال نو یکی از همان بهانه‌هایی است که پدر و مادرها می‌توانند به خوبی از آن استفاده کنند. تعطیلات نوروز می‌تواند تأثیرات مثبت و منفی بر یادگیری و تربیت اجتماعی کودکان داشته باشد که به برنامه‌ریزی و نحوه استفاده از تعطیلات بستگی دارد.
وی ادامه داد: تعطیلات نوروز از طرفی می‌تواند باعث استراحت و بازیابی انرژی، بهبود عملکرد ذهنی و کاهش خستگی ناشی از آموزش رسمی شود و فرصتی برای مطالعه آزاد دانش‌آموزان فراهم کند و از طرفی، باعث یادگیری غیررسمی و پنهان می‌شود. به عنوان مثال؛ خانه‌تکانی، دید و بازدید، مسافرت، عیدی گرفتن و مشارکت در روز طبیعت، فرصت‌هایی برای یادگیری مهارت‌های اجتماعی، آشنایی با فرهنگ و تاریخ، تقویت روابط خانوادگی و مسئولیت‌پذیری را فراهم می‌کند.
این کارشناس ارشد علوم تربیتی با بیان اینکه تعاملات خانوادگی، پایه و اساس رشد عاطفی و اجتماعی کودک را تشکیل می‌دهد، تصریح کرد: کودکانی که در خانواده‌هایی با روابط عاطفی گرم و صمیمی رشد می‌کنند، احساس آرامش بیشتری داشته، از عزت نفس بالاتری برخوردار هستند و در برقراری روابط اجتماعی با دیگران نیز موفق‌تر خواهند بود چون تعامل اجتماعی باعث رشد مهارت‌های اجتماعی کودک اعم از احساس همدلی، مهارت حل مسئله و برقراری ارتباط و تعامل با دیگران می‌شود، همچنین در حوزه شناختی سبب رشد هوش و تفکر کودک می‌شود.
طلایی خاطرنشان کرد: دانش‌آموزان در تعطیلات نوروز به دلیل تغییر در سبک زندگی، افزایش تعاملات اجتماعی، کاهش تمرکز، بی‌نظمی در برنامه خواب، تغذیه بیش از حد تنقلات و تأثیر آن بر سلامت کودکان و وابستگی به بازی‌های رایانه‌ای، در صورت نبودن برنامه‌های مناسب و عدم دسترسی به محیط مطالعه مناسب به دلیل حضور در مهمانی و مسافرت با چالش‌های تربیتی روبرو می‌شوند.
وی ادامه داد: بسیاری از افراد در ایام عید نوروز برنامه مشخصی برای یادگیری ندارند و این موضوع باعث کاهش بهره‌وری در مطالعه و یادگیری آتی دانش‌آموزان می‌شود.
چگونگی استفاده از فرصت تعطیلات برای تقویت مهارت آموزشی کودکان
این کارشناس ارشد علوم تربیتی با بیان اینکه تعطیلات نوروز بهترین فرصت برای یادگیری مهارت‌های اجتماعی است، گفت: مشارکت در فعالیت‌های نوروزی مانند خانه‌تکانی و چیدن سفره هفت‌سین همراه با کودکان می‌تواند حس همکاری و تعلق را در آنها تقویت کند. والدین می‌توانند از کودکان بخواهند در برنامه‌ریزی مهمانی‌ها و دید و بازدیدها مشارکت داشته باشند تا احساس مسئولیت و اهمیت کنند.
طلایی با بیان اینکه ایجاد لحظات خوش و خاطره‌سازی با بازی‌های خانوادگی (مثل اسم و فامیل، شطرنج...) لحظات شادی را به همراه می‌آورد و موجب نزدیکی بیشتر اعضای خانواده می‌شود، خاطرنشان کرد: تماشای فیلم‌های نوروزی در کنار هم و تعریف خاطرات گذشته می‌تواند حس همبستگی خانوادگی را تقویت کند.
وی با اشاره به اینکه همچنین تعطیلات نوروز زمان مناسبی است که والدین با فرزندانشان بیشتر صحبت کنند، از احساسات آنها بپرسند و درباره برنامه‌ها و علایق‌شان تبادل نظر کنند، بیان کرد: سفرهای خانوادگی و گشت‌وگذارهای نوروزی نیز فرصت مناسبی برای افزایش تعاملات و شناخت بیشتر میان اعضای خانواده است.
وی با بیان اینکه نوروز و سنت‌هایی مانند؛ احترام به بزرگ‌ترها، عیدی دادن، و دید و بازدید، فرصتی برای آموزش ارزش‌های خانوادگی به کودکان است، اظهار کرد: تأکید بر احترام، محبت و همکاری در خانواده باعث می‌شود کودکان این رفتارها را در آینده نیز ادامه دهند. تعطیلات نوروز و دورهمی‌ها، زمانی برای کنار گذاشتن گوشی و تمرکز بر فعالیت‌های خانوادگی است که به تقویت روابط کمک می‌کند ضمن اینکه می‌توان با تعیین قوانین مشخصی مثل اینکه در زمان دید و بازدید گوشی‌ها کنار گذاشته شوند، فضای گرم‌تری ایجاد کرد.
این کارشناس ارشد علوم تربیتی با اشاره به اینکه نوروز فرصت خوبی برای تقویت مهارت‌های آموزشی است، اظهار کرد: در این تعطیلات، زمان بیشتری در اختیار کودکان است و می‌توانند با ذهنی بازتر به یادگیری بپردازند. کودکان و نوجوانان اهداف یادگیری خود را مثل مطالعه یک کتاب آموزشی، یادگیری یک نرم‌افزار جدید یا تقویت یک مهارت خاص تعیین کنند و ساعات مشخصی را در روز برای یادگیری و مطالعه در زمینه آموزشی مورد علاقه خود اختصاص دهند و به آن پایبند باشند.
وی با بیان اینکه باید به کودکان اجازه دهیم آنچه یاد گرفته‌اند را با اقوام یا اعضای خانواده به اشتراک بگذارند تا یادگیری خود را تقویت کنند، خاطرنشان کرد: آداب و رسوم و آیین‌های نوروزی می‌تواند فرصتی باشد برای آموزش آیین‌های ملی و احترام به طبیعت (گل، گیاه، جانوران و کره زمین)، صلح، انسان‌دوستی و آموزش ارزش‌های انسانی مانند احترام به بزرگ‌ترها و پیشکسوت‌ها، به ویژه در این عصر فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی که از بسیاری از ارزش‌های انسانی‌مان فاصله گرفته‌ایم.
تعطیلات نوروز و اُفت تحصیلی
این کارشناس ارشد علوم تربیتی با بیان اینکه تعطیلات آموزشی یکی از عوامل مهمی است که می‌تواند بر روند یادگیری دانش‌آموزان تأثیر بگذارد، گفت: از یک‌سو، تعطیلات فرصتی برای استراحت و تجدید قوا فراهم می‌کند اما از سوی دیگر، می‌تواند باعث اُفت تحصیلی و کاهش کیفیت یادگیری شود. عواملی مانند عدم تداوم در یادگیری باعث کاهش تسلط بر مباحث و افت عملکرد تحصیلی می‌شود. وقفه طولانی در تحصیل ممکن است دانش‌آموزان را از محیط یادگیری دور کند و ایجاد انگیزه مجدد برای درس خواندن سخت شود. همچنین بسیاری از دانش‌آموزان در تعطیلات به منابع آموزشی مانند معلم و کتاب مناسب دسترسی ندارند. مسافرت طولانی، افزایش استفاده از تلفن همراه، بازی‌های رایانه‌ای و شبکه‌های اجتماعی ممکن است جای مطالعه را در تعطیلات نوروز بگیرد.
طلایی در پایان یادآور شد: برنامه‌ریزی یادگیری منعطف و واقع‌بینانه، اختصاص زمان کوتاه ولی مستمر برای مطالعه، استفاده از روش‌های یادگیری جذاب مانند پادکست آموزشی و بازی‌های فکری، خاطره‌نویسی، نقاشی، حفظ تعادل بین تفریح و مطالعه و تنظیم ساعات خواب منظم می‌تواند راهکارهایی برای جلوگیری از چالش‌های یادگیری در تعطیلات عید نوروز باشد.
