چند هفته‌ای از طریق دوستان و فضای مجازی مشتاق مشاهده «میتینگ تینیجرهای تبریز» در سنگفرش یکی از شهرک‌های تبریز بودم، دورهمی و کت واک(راه رفتن گربه مانند- مربوط به رویدادهای مد) جوانان و نوجوانانی که با سبک و پوشش خاصی شب‌های چهارشنبه در سنگ فرش یکی از خیابان‌های تبریز جمع می‌شوند.
چند دفعه‌ای چهارشنبه‌ها از حوالی سنگفرش عبور کرده بودم ولی چندان به شرایط، اوضاع و احوال محیطی توجه نکرده بودم، تا اینکه گفتم این موضوع را از نزدیک با دید خبرنگاری ببینم که این میتینگی که نسبتا در فضای مجازی پرسر و صدا بوده، چگونه است؟
همراه با دوستانم حدود ساعت ۱۹ به سنگفرش رسیدیم، چند دقیقه‌ای در جمع این افراد بودیم، ولی قدرت سرمای هوا بر کنجکاوی ذهنی ما غلبه کرد، چند دقیقه‌ای با دقت نظاره‌گر شرایط بودم، کم کم برایم جذاب می‌شد که چرا و به چه دلیلی این نوجوانان و جوانانی که عمدتا زیر ۱۸ سال سن داشتند، چنین پوششی به این سبک دارند، آن هم در این سرمای سوزان که من و یا افراد دیگری که در سنگفرش پیاده‌روی می‌کردند با پوشیدن کاپشن و لباس‌های ضخیم بازهم در مقابل سرما کم آورده بودیم.
اما این پسران نوجوانان، با لباس‌های سیاه(دارک استایل)، شلوارهای کوتاه تا ساق پا، پیراهن‌های کوتاه و پیراهن‌های یقه‌باز و دختران نوجوان با بلوزها و شلوارهای کوتاه، پیرسینگ بینی و ابرو، گوشواره و زنجیرهای عجیب و غریب در این یخبندان قدم می‌زدند.
استفاده از الفاظ رکیک و زننده، استعمال دخانیات، مخدر و مشروبات الکلی که از حالات غیرعادی برخی از آنها معلوم است و انجام حرکات نابهنجار که در جامعه و حتی فضای مجازی چندان رایج نیستند، از جمله ویژگی های این اکیپ های تینیجری است.
با هدف تهیه گزارش، از طریق شوخی و بگومگو به سبک امروزی‌ها با شش نفر از این نوجوانان گفت‌وگو کردم، چند بار از روش های مختلف سوالی مبنی بر اینکه چرا و برای چه علتی با چنین پوشش و رفتاری اینجا هستید را، پرسیدم.
علاوه بر این‌ها، این افراد از طرف دوستان و اطرافیانشان هم به سوالات پاسخ می‌دادند، جلب توجه، ادعای خفن بودن و الگوبرداری از مد روز دنیا، اصلی‌ترین جواب‌هایی بود که در مورد پوششان داشتند و در مورد سطح نگرش، عقاید و باورهایشان، انگار در یک فضای گیم(بازی)زندگی می‌کنند و توجهی به آینده، شغل، تحصیل و ارزش‌های بنیادین جامعه ندارند.
متاسفانه گزارشات متعددی مبنی بر نزاع دسته‌جمعی و قمه‌کشی در سنگفرش‌های سطح شهر و به ویژه آن شهرک موردنظر وجود دارد که عمدتا میان جوانان و نوجوانان است که خودم شاهد درگیری لفظی میان دو گروه بودم.
در حالی‌که همواره مسئولان و فرماندهان انتظامی بر حفظ کرامت شخصی و اجتماعی شهروندان تاکید کرده و می‌کنند، در این راستا نیز برای دریافت آخرین برنامه و راهبرد مسئولان انتظامی و قضایی استان برای هدایت و راهنمایی جوانان و نوجوانان با مسئولان ذی‌ربط ارتباط برقرار کردیم که متاسفانه مثمرثمر واقع نشد و پاسخی دریافت نکردیم.
در این رابطه با سالار صمدزاده، روانشناس به گفت‌وگو می‌پردازیم:
صمدزاده در گفت‌وگو با ایسنا با بیان اینکه رفتارهای نابهنجار جوانان و نوجوانان مسئله مهمی در مباحث خانوادگی است، گفت: خانواده تنها ارگانی است که وظیفه دگرگونی ارگانیسم زیستی و تبدیل آن به انسان را برعهده دارد و در راستای اجتماعی کردن همنوایی با هنجارهای مورد پذیرش را در کودکان و نوجوانان درونی می‌سازد.
وی ادامه داد: در دوران نوجوانی، خصوصیات احساسی، خلقی و عاطفی زیادی بروز می‌یابد که خانواده‌ها به دلیل عدم شناخت و فهم کامل دچار سوءتفاهم در مباحث مستقل شدن، انتخاب دوستان، انتخاب نوع لباس، تفریح، سبک زندگی و فعالیت در فضای مجازی می‌شوند که باید برای پرهیز از مشاجره و درگیری، نوع رفتار فرزندان خود را درک کنند.
این روانشناس، استقلال طلبی، پرخاشگری و تضاد ورزی را جزء ویژگی های شخصیتی نوجوانان عنوان کرد و گفت: طبق نظر روانشناسان نوجوانانی که کاملا وابسته و مطیع خانواده هستند، رشد نایافته و شخصیت اجتماعی آنها تکمیل نشده است.
وی به دلایل بروز رفتارهای نابهنجار جوانان و نوجوانان اشاره کرد و گفت: نداشتن شناخت و تجربه کافی جوانان و نوجوانان از زندگی به دلیل حضور و تجربه کم در اجتماعات و همچنین این قشر آرزو و آمال های آرمانی زیادی دارند که اگر به آنها نرسند دچار سردرگمی، کج‌خلقی، ناامیدی، ضعف و پوچی می‌شوند.
وی تصریح کرد: کوتاهی والدین در تربیت و پرورش کودکان، مشکلات جسمی، روحی و اختلالات روانی، عدم شناخت نیاز های روانی و کیفیت ارضای نیازهای مختلف نوجوانان و جوانان، عدم توجه به مشکلات جسمانی، بی‌توجه به مسائل ترک تحصیل، حسادت، پرخاشگری و مشکلات مادی جوانان و نوجوانان توسط خانواده از جمله دلایل ایجاد ناهنجاری و رفتار غیر عادی در جوانان و نوجوانان است.
صمدزاده ضمن تشریح راهکارهای پیشگیری از نابهنجاری جوانان، به نظارت والدین بر رفتار فرزندان خود تاکید کرد و گفت: دوستی با فرزند، حذف فاصله میان فرزند و والدین، تقویت اعتقاد و باورهای فرزندان به ویژه در کودکی و خردسالی، پایبندی والدین به آموزه‌های دینی، ایجاد بستر مناسب برای صفا و صمیمیت و ایجاد فضای مطلوب و آرامش در محیط خانه ومهم‌ترین عامل یعنی نظارت از جمله راهکارهای پیشگیری از بروز نابهنجاری در جوانان و نوجوانان است.
همچنین برای بررسی بیشتر علل بروز نابهنجاری‌ها در جوانان و نوجوانان با مریم خوشبخت، روانشناس به گفت‌وگو می‌پردازیم:
خوشبخت در گفت‌وگو با ایسنا، قشر جوان با رفتارهای چالش برانگیز در جامعه را افرادی بسیار کنجکاو، آگاه و هوشیار توصیف کرد و گفت: این جوانان و نوجوانان حاضر در جامعه افرادی خلاق هستند که آموزش و پرورش و خانواده ها باید با بهره‌مندی از نظرات کارشناسان و روانشناسان آنها را به مسیر سالم و درست هدایت کنند.
وی تربیت کودکی را تشکیل دهنده ذهن ناخودآگاه انسان ها برشمرد و گفت: بسیاری از موارد که در ناخودآگاه انسان ها حتی در سنین ۵۰-۶۰ سالگی وجود دارد، متاثر از تربیت خانواده‌ها قبل از شش سالگی است.
خوشبخت تصریح کرد: حتی می‌توان گفت که ۵۰ درصد رفتار، کردار و گفتار ما در سنین بالا محصول تربیت پدر و مادر در دوران کودکی بویژه زیر شش سال است.
وی با اشاره به عوامل محیطی در پرورش انسان ها، بر تاثیر بالای خانواده در تربیت کودکان تاکید کرد و گفت: خانواده اولین محیط اجتماعی برای کودک است که وارد آن می‌شود ولی بعد از خانواده، کودکان با ورود به اجتماع دچار آگاهی های بیشتری می‌شوند، که سخن مادران مبنی بر(فرزندم از وقتی که به مهدکودک رفته، بی‌ادب شده) مصداقی بر این امر است.
وی معایب تک‌فرزندی را تشریح کرد و افزود: در نسل های گذشته، هر کودک و فرزندی با برادر و خواهر خود تعامل و ارتباط داشت ولی متاسفانه امروزه کودکان به دلیل تک‌فرزند بودن با هیچکس در داخل خانواده نمی‌توانند ارتباط برقرار کنند و با ورود به اجتماع و مهدکودک با کودکانی که هر یک در داخل فرهنگ متفاوت پرورش یافته‌اند، مواجه می‌شود که با فرهنگ و تربیت خانواده خود خیلی متفاوت است.
این روانشناس، به آگاهی و درک بالای والدین در تربیت کودکان تاکید کرد و ادامه داد: متاسفانه امروزه والدها بجای مطالعه کتاب، بهره‌مندی از نظرات کارشناسان و روانشناسان از فضای مجازی برای تربیت و پرورش کودکان خود استفاده می‌کنند.
وی تصریح کرد: ما نظری مبنی بر اینکه همه مطالب فضای مجازی درست یا غلط و یا مطالب روانشناسی زرد است، نداریم ولی والدها برای تربیت کودکان خود باید از کتاب و از مشاورین امر مربوطه بهره‌مند شوند.
وی برای مطالعه کتاب توسط والدها توصیه‌ای کرد و افزود: والدین ابتدا خود کتاب را مورد مطالعه و بررسی قرار داده و بعدا کتاب را در اختیار کودکان خود قرار دهند و توضیحات تربیتی مضاعف نیز به فرزندان خود داشته باشند.
والدین دهه پنجاهی و شصتی درگیر تروماهای کودکی و بحران هویتی هستند
خوشبخت، عدم توجه والدین به کودکان و سرگرم شدن در فضای مجازی را بحران بسیار بزرگ توصیف کرد و ادامه داد: متاسفانه والدها اکثر اوقاتشون را صرف فضای مجازی می‌کنند و دیگر وقتی برای اهمیت دادن و توجه کردن به همسران و فرزندان خود ندارند و همچنین در این راستا اغلب دهه پنجاهی و شصتی دچار تروماهای کودکی از جمله جنگ و از دست دادن عزیزان و بحران هویتی هستند.
وی به داشتن استقلال شخصیتی در کودکان تاکید کرد و گفت: والدین امروزی نباید مثل تربیت خانواده های خود با کودکان رفتار کنند، مثلا پدر بگوید(من وقتی هزینه بزرگ کردن تو رو میدم باید از من پیروی کنی یا من میگم کدام لباس را بپوشی) چونکه نسل و شرایط فرهنگی جامعه تغییر پیدا کرده است.
کاظم عباسی، جامعه‌شناس نیز در گفت‌وگو با ایسنا، به عوامل روانشناختی رفتارهای دوره جوانی و نوجوانی اشاره کرد و افزود: کانون توجه قرارگرفتن، مورد تمرکز قرار گرفتن توسط اطرافیان و جلب توجه کردن با رفتارهای گوناگون و حتی نامتعارف از جمله هنجارهای شاخص جوانان و نوجوانان است.
وی به دلایل بروز نابهنجاری‌های اجتماعی اشاره کرد و گفت: وجود نواقص و مشکلات در سیستم کلان تعلیم و تربیت، قطع ارتباط میان نهاد حاکمیت و جوانان، محتوای غلط در سیستم تعلیم و تربیت، عدم نوآوری و جذابیت در مطالب و محتواهای آموزشی و جلوگیری از تشکیل جامعه مدنی از جمله نهاد های مردم نهاد توسط حاکمیت از جمله عوامل جامعه‌شناختی نابهنجاری های اجتماعی است.
وی تصریح کرد: فقدان جامعه مدنی به دلیل چارچوب امنیتی شدید در تاثیرگذاری شبیخون فرهنگی و تحول فرهنگی نقش بسزایی دارد.
عباسی، برخورد سخت و مستقیم عوامل انتظامی با نوجوانان و جوانان هنجارشکن را ساده و عدم تاثیرگذار عنوان کرد و افزود: تشکیل و تقویت جوامع مدنی، توجه و اهمیت به فرهنگ های بومی و محلی از طریق سازمان های مردم نهاد از جمله راهکار های راهنمایی و هدایت جوانان و نوجوانان است.
بحران نظام مصرف‌گرایی در خانواده‌های ایرانی
امیر تقی‌زاده، مشاور معاون جوانان وزارت ورزش و جوانان نیز در گفت‌وگو با ایسنا به تغییر و تحولات عقاید و رفتارهای جوانان و نوجوانان در راستای توسعه فضای مجازی اشاره کرد و افزود: ما نباید ظاهر و پوشش هر انسانی را مبنی بر نوع فطرت آنها تلقی کنیم.
وی به بحران نظام مصرف‌گرایی در خانواده‌های ایرانی اشاره کرد و ادامه داد: در خانواده‌های امروزی متاسفانه به کودکان تلقین می‌شود که نباید در یک مراسم ساده، لباس تکراری پوشید و یا نگرششان به بدن و عمل های جراحی متعدد که انجام می‌دهند، ناشی از نوع نگاهشان به زندگی است.
وی با بیان اینکه ناهنجاری در جامعه یعنی اینکه فردی به صورت قانون شکنی و خارج از ضوابط قانونی عملی را انجام دهد، ادامه داد: برخی از رفتارهایی که ما در جامعه شاهد آن هستیم ناشی از سبک زندگی جوانان و نوجوانان است و در این راستا نیز چهار معیار زمان، پول، بدن و ذهن پایه‌های سبک زندگی قشر جوان است.
تقی‌زاده به تبیین مسائل اجتماعی برای خانواده ها تاکید کرد و گفت: نهادهای فرهنگی و اجتماعی کشور که متولی برگزاری برنامه و جشنواره های مختلف هستند، متاسفانه از اختیار عمل چندانی برخوردار نیستند.
