رضا زیبایی در گفت‌وگو با ایسنا درخصوص انواع مواد روانگردان عنوان کرد: مواد روانگردان با مواد مخدر دو اصطلاح متفاوت است؛ مواد مخدر اشاره به موادی دارد که از تریاک گرفته می‌شود، اما اصطلاح صحیح مواد روانگردان، کل موادی است که سوءمصرف می‌شود.
این رواشناس بالینی با بیان سه‌دسته از مواد روانگردان، خاطرنشان کرد: دسته‌ای از این مواد روانگردان، مخدرها هستند که شامل تریاک و هروئین می‌شود که امروزه، مواد صنعتی ازجمله شیشه جایگزین آن شده است. همچنین، دسته دیگر مواد روانگردان، موادهای توهم‌زا از جمله ال.اس.دی و حشیش است.
وی با اشاره به اینکه متاسفانه مواد روانگردان هرروزه با شکل‌های مختلف در حال گسترش است، اظهار کرد: بین ۱۵ تا ۲۰ نوع مواد روانگردان وجود دارد، موادی به نام گل توهم‌زایی بالایی دارد که باعث سرخوشی شدیدی در فرد می‌شود، این ماده اعتیادی مانند تریاک در فرد ایجاد نمی‌کند و فرد برای افزایش سرخوشی خود آن را مصرف می‌کند.
وی افزود: دسته دیگر مواد مخدر مانند متامفتامین‌ها هستند که شیشه جزو همین دسته به شمار می‌رود؛ شیشه، مت‌آمفتامینی است که به صورت صنعتی در آزمایشگاه‌ها تولید می‌شود و منبع بیرونی و محیطی مانند تریاک ندارد، لذا تمام مواد توهم‌زا ازجمله ال.اس.دی صنعتی هستند، اما حشیش، گراس و بنگ ماده کاملا طبیعی هستند که از گیاه شاه‌دانه به دست می‌آیند.
متامفتامین‌ها مستقیما به مغز حمله و آن را درگیر می‌کند
زیبایی اظهار کرد: متامفتامین‌ها داروهایی هستند که سال‌ها پیش در آمریکا به عنوان درمان اختلال بیش‌فعالی، کاهش چاقی و گرفتگی بینی شروع به مصرف داروخانه‌ای شد، که بعد از مدتی تبدیل به سوءمصرف شد، اما امروزه این دارو در بعضی از بیماری‌ها برای اختلال بیش‌فعالی شدید استفاده می‌شود.
وی ادامه داد: بسیاری از داروهایی که در ماهواره برای کاهش وزن تبلیغ می‌شود، متامفتامین است؛ اثری که متامفتامین‌ها برروی مغز می‌گذارد، فرد را بی‌اشتها می‌کند و به فرد سیری کاذب می‌دهد و از این طریق باعث کمترغذا خوردن و منجر به کاهش وزن فرد نیز می‌شود.
وی افزود: اکثر مواد روانگردان به مغز حمله نمی‌کنند، اما متامفتامین‌ها مستقیما به مغز حمله و او را درگیر می‌کند و حتی با یک بار مصرف، برروی سلول‌های مغزی فرد، تاثیرات مخربی خواهد گذاشت. سلول‌هایی در مغز به نام گلیال(سیستم ایمنی مغز) وجود دارد که با مصرف مواد توهم‌زا آن سپر امنیتی مغز را به نوعی تخریب می‌کند.
توهم باعث می‌شود که فرد دنیای بیداری به شدت کاذب و غیرواقعی را تجربه کند
این روانشناس بالینی با اشاره به اینکه ترشح بالا دوپامین و سروتونین در متامفتامین‌ها بسیار مشهود است، بیان کرد: ترشح بالای دوپامین و سروتونین ماده سرخوش‌زا و اثرات هیجانی و احساسی بر سیستم بدن فرد می‌گذارد. ترشح این دو بر مبنای اعتیاد است به طوری که هر موقع فرد مصرف می‌کند دچار لذت و سرخوشی می‌شود که باعث افزایش تکرار مصرف در فرد نیز خواهد شد، که از اعتیاد بسیار جدی‌ای برخوردار است.
زیبایی افزود: وقتی دوپامین و سروتونین به طرز افراطی ترشح شود، ۱۰ تا ۲۰ هورمون دیگر را در بدن فرد فعال خواهد کرد، یعنی بدن شروع به واکنش نشان دادن می‌کند. یکی از آن واکنش‌ها توهم(درک بدون محرک) و سرخوشی بیش‌ازحد است که فرد دچار توهم دیداری، شنیداری و چشایی می‌شود که وجود خارجی ندارد و ممکن است برای فرد حادثه‌ای ازجمله پرت‌کردن خود از ساختمان،(توهم پرواز) به دلیل اعتماد به نفس کاذب و سرخوشی زیاد ایجاد کند، بنابراین توهم باعث می‌شود که فرد دنیای بیداری به شدت کاذب و غیرواقعی را تعبیر و آنالیز کند.
این روانشناس بالینی دررابطه با تاثیر توهمات دیداری معتادان، خاطرنشان کرد: توهمات دیداری این افراد به گونه‌ای است که اشیا یا افرادی را می‌بینند و می‌شوند که وجود ندارد، همچنین، این افراد در زمان شیدایی خود دچار افسردگی نیز خواهند شد و باعث اختلال در توجه، حافظه و برنامه‌ریزی زندگی وی می‌شود؛ با مصرف دوزهای بالا و مکرر این مواد، افراد ممکن است دچار سکته‌مغزی، اختلال پارانوئید و کاهش آی‌کیو شوند، دررابطه با کاهش آی‌کیو درواقع هوش کاهش نمی‌یابد بلکه این مشکل باعث کم‌هوش دیده شدن فرد شده و نمی‌تواند ابتدایی‌ترین کارها را انجام دهد.
زیبایی درخصوص علائم افسردگی در معتادان، افزود: افسردگی چند اختلال وابسته به خود مانند پارانویا، وسواس، زودرنجی، مشکلات جنسی، اشتغال، کتک‌کاری، انفجار خشم و مشکلات گوارشی(یبوست)، به همراه دارد.
وی با اشاره به ۴ نوع دارو کاهش علائم افسردگی در افراد معتاد به شیشه گفت: شیشه ترک جدی یا واقعی ندارد؛ اما ۴ دارو اعم از گاباپنتین، بوپرنورفین(ب۲)، بوپروپیون و فلوکستین علائم افسردگی در فرد معتاد را کاهش می‌دهد.
بهترین روش ترک معتادان، انجمن معتادان گمنام است
این روانشناس با بیان بهترین روش ترک معتادان، ادامه داد: بهترین روش ترک معتادان، انجمن معتادان گمنام است که در سراسر کشور به صورت خودجوش تشکیل می‌شوند و دولتی نیز نیستند؛ در این گروه افرادی که قبلا معتاد بودند و موفق به ترک شدند به عنوان راهنما برای ترک به افرادی که درحال حاضر معتاد هستند ، آن‌ها را کمک و حمایت‌های تجربی، عاطفی و حتی مالی می‌کنند.
وی افزود: فرد بیمار در این شیوه فقط دارو مصرف نمی‌کند بلکه یک رابطه گرم و عاطفی و اعتمادآمیز با فرد یا گروه دیگر شکل می‌دهد که درواقع این انجمن برای این افراد احترام قائلند و به آن‌ها شخصیت و توانایی می‌دهند، این روش برای ترک مخدر تریاک، حشیش یا معتادان الکل می‌تواند بسیار اثرگذار باشد، همچنین، این انجمن‌ها برای معتادان بازی، مانند گیم یا افراد در صفحات اجتماعی و فضای مجازی در سراسر کشور تشکیل شده‌اند.
زیبایی با بیان تفاوت مواد مخدر تریاک با شیشه، مطرح کرد: تریاک مواد مخدر یا کدئینی است که باعث سستی بدن می‌شود که درمان‌های دارویی بسیاری برای ترک این مواد درست شده و درواقع مصرف آن به صورت جدی بر مغز آسیب نمی‌رساند؛ اما مصرف شیشه شروع به آسیب جدی و سخت‌افزاری بر مغز می‌کند که مصرف مکرر آن باعث آسیب منفی بر باطن و ظاهر فرد می‌شود.
بهترین راه شناخت مواد مخدر در بدن فرد، آزمایش خون است
این روانشناس بالینی با بیان اینکه مهمترین و بهترین راه شناخت مواد مخدر در بدن فرد، آزمایش خون است، افزود: شیشه موادمخدری بدون بو و بامصرف آسان نسبت به تریاک است که برای مصرف راحت‌تر متناسب با نیاز مشتری ایجاد شده که بلافاصله بدون هیچ بویی مصرف شود؛ بی‌بو بودن این مواد باعث شایع بودن این مواد نیز شده است.
وی در رابطه با مهمترین عوامل کشیده شدن افراد به اعتیاد، عنوان کرد: اگر کشوری، جامعه انسانی یا یک خانواده در زیرخط فقر شادی قرار داشته باشند، با توجه به نیاز خود خواستار این می‌شوند که به طور مصنوعی شادی ایجاد کنند، که اگر این شادی شکل نگیرد فرد دچار کاهش لذت خواهد شد؛ متاسفانه یکی از شیوه‌های نا معمول کاهش اضطراب استفاده از داروهای آرامبخش است نه الزاما داروهای روانگردان..
طرد فرزند معتاد از سمت خانواده، سوق دادن شدیدتر فرد به سمت اعتیاد است
این روانشناس بالینی درخصوص راهکارهایی که افراد دچار اعتیاد نشوند، خاطرنشان کرد: دررابطه با این راهکارها دو شیوه اعم از قبل از ورود و بعد از ورود به اعتیاد قابل‌توجه است؛ که قبل از ورود سبک زندگی فرد مبتنی برهدف باید بررسی شود و اقداماتی برای جلوگیری از این مشکل انجام شود، همچنین، اعتیاد به هرچیزی مانند موبایل، روابط نامشروع، غذاخوردن شدید نیز وجود دارد.
وی افزود: این افراد باید عزت نفس، شغل، تحصیل، تفریح و رابطه‌عاطفی خود را با کمک مشاور به دست بیاورند تا رابطه او با دنیا هم درست شود؛ کسی که شاغل و محصل باشد، احساس مفیدبودن می‌کند و به سمت اعتیاد سوق پیدا نخواهد کرد.
زیبایی با اشاره به راهکارهای گروهی که به اعتیاد ورود کردند، ادامه داد: اولین و بهترین پیشنهاد به این افراد ورود به انجمن معتادان گمنام و دومین راهکار درمان دارویی و مراجعه به روان‌پزشک و مشاور ترک اعتیاد است؛ سومین راهکار، دارودرمانی همراه با رواندرمانی که فرد با مراجعه به مشاور غم‌وغصه، علل مصرف و اعتیاد خود را در میان می‌گذارد، همچنین با توجه به تحقیقات کمپ‌های ترک اعتیاد جدی نیستند و ۹۰درصد افراد بازگشت نیز می‌کنند.
نیاز به حمایت‌های دولتی و بیمه‌ای برای درمان افراد معتاد
وی افزود: فردی که وارد انجمن معتادان گمنام می‌شود از شجاعت و فروتنی بالایی برخوردار است که تمام داروندار خود را به دست فرد دیگری می‌سپارد و اجازه کنترل زندگی خود را به آن فرد می‌دهد.
این روانشناس بالینی با اشاره به خانواده‌های افراد معتاد، مطرح کرد: عمده دلایل مصرف به کمبودهایی که در فرد وجود دارد، بازمی‌گردد. خانواده‌هایی که فرزند معتاد یا بیمار خود را طرد می‌کنند، درواقع فرزند خود را بیچاره خواهند کردند و آن را شدیدتر به سمت اعتیاد روانه خواهند کرد.
زیبایی درخصوص اینکه حوزه روانشناسی و دانش مشاوره در ترک اعتیاد موفق بوده است، بیان کرد: حوزه روانشناسی و دانش‌مشاوره در ترک اعتیاد موفق بوده و پیش‌نیاز اصلی این حوزه مراجعه فرد معتاد به کلینیک است؛ چراکه همه معتادان قادر به آمدن به کلینیک روانشناسی نیستند، همچنین فرد معتادی که از وضعیت مالی خوبی برخوردار نباشد، قطعا نمی‌تواند بیماری خود را با چنین روش درمان لوکسی بهبود ببخشد؛ بنابراین باید حمایت‌های دولتی و بیمه‌ای برای درمان این افراد دخیل شوند.
