مهناز رجایی در گفت و گو با ایسنا اظهار کرد: یکی از دغدغه‌های والدین دارای کودک اتیسم این است که در زمان سن ورود به دبستان کودک خود، نسبت به انجام سنجش بدو ورود سردرگم هستند و نمی دانند باید از کجا شروع کنند و حتی گاها این سنجش را به تعویق می اندازند. این والدین با توجه به شرایط کودک خود این نگرانی را دارند که آیا برای کودکان طیف اتیسم مدرسه خاصی وجود دارد یا خیر.
وی افزود: بهتر است که هر کودکی با هر سطح از اختلال، سنجش بدو ورود به دبستان را انجام دهد از این طریق با ارزیابی کودک، برای ورود به مدارس استثنایی یا ویژه کودکان اتیسم راهنمایی خواهند شد. اما اینکه بخواهند، سنجش بدو ورود را به تعویق انداخته یا انجام ندهند درست نیست.
مسئول فنی مرکز توانجوی اختلالات طیف اوتیسم ادامه داد: این کودکان با توجه به سطح اتیسم به مراکز آموزشی ویژه هدایت می‌شوند اما یکی از مشکلات مربوط به حوزه آموزشی این کودکان این است که در حال حاضر در مورد کودکان مبتلا به اتیسم که در طیف خود در سطح بالا ارزیابی می‌شوند، مرکز آموزشی مناسبی نداریم.
رجایی بیان کرد: برای این دسته از طیف اتیسم آموزش در مدرسه‌های عادی مناسب نیست. از طرفی در سطح مدرسه‌های کم توان ذهنی و اتیسم هم نیستند؛ بنابراین بین اینکه در چه سطح و مدرسه‌ای قادر به تحصیل هستند سردرگم می‌مانند. متاسفانه به رغم پوشش‌های حمایتی فعلی، در استان مدرسه مرزی مناسب سطح این کودکان نداریم. بسیاری از این کودکان تحصیل را رها می‌کنند و یا در مدارس عادی غیرانتفاعی با هزینه بالایی مجبور به ادامه تحصیل می‌شوند. لذا وجود مدارس ویژه برای این سطح از اتیسم در استان ضروری است.
وی با اشاره به مشکلات خانواده‌های دارای کودک اتیسم گفت: از دیگر مشکلات و دغدغه‌های خانواده‌هایی که کودک اتیسم دارند، این است که بعد از سن ۱۴ تا ۱۵ سالگی و خروج از مراکز آموزشی روزانه بلاتکلیف بوده و نمی‌دانند از این پس چه کاری باید انجام دهند. متاسفانه بعد از این دوران امکانات کمی برای این کودکان در اختیار داریم.
دغدغه‌های شغلی و حرفه آموزی
رجایی در ادامه افزود: پس از پایان دوره آموزشی، مراکز حرفه آموزی که مخصوص این افراد باشد، بسیار محدود است و چون افراد اتیسم مشکلات خاص طیف خود را دارند؛ در مراکز حرفه‌ای و آموزشی عادی که افراد عادی و سطح بالا ورود می‌کنند، سخت‌تر پذیرفته می‌شوند.
مهارت بالا در نقاشی و تصویرسازی تا موسیقی
این کارشناس ارشد روانشناسی کودکان استثنایی گفت: شرایط کسب درآمد و استقلال شغلی از دغدغه‌های والدین برای کودکان اتیسم است. بسیاری از این کودکان دارای توانمندی‌هایی هستند که می‌توان از آنها در عرصه‌های شغلی بهره برد. کودکان طیف خفیف اتیسم در زمینه امور بصری مانند نقاشی و تصویرسازی و برخی از آنها در زمینه موسیقی و حافظه قوی هستند و در اتیسم با سطح متوسط و شدید هم قادر هستند در کارهای روتین و تکراری مثل کار در فروشگاه‌ها، چیدمان، مرتب کردن قفسه‌ها و کارهای زنجیره‌ای فعالیت کنند. بنابراین یکی از راه‌ها این است والدین از سنین پایین علاقه‌مندی و توانمندی کودک خود را پیدا کرده و در همین مسیر او را تقویت و هدایت کنند.
وی ادامه داد: متاسفانه برخی از خانواده‌های دارای فرزند اتیسم در زمان مناسب نسبت به عضویت در بهزیستی اقدام نمی‌کنند و زمانی که فرزندشان بزرگتر شده و پس از آنکه به مشکل برخورد کرده و متوجه می‌شوند که توانایی کافی برای ورود به جامعه و پذیرفتن امور اجتماعی مثل رفتن به سربازی و دانشگاه را ندارد، به دنبال تشکیل پرونده در بهزیستی می‌روند.
وی تاکید کرد: برای تشخیص اتیسم لازم است که والدین در صورت شک و وجود علائم به وجود آن در کودک خود، برای ارزیابی دقیق اقدام کنند تا سطح آن مشخص شده و با توجه به آن کودک آموزش‌های لازم را در سن مناسب دریافت کند و با تشکیل پرونده در بهزیستی و انجمن‌های اتیسم از خدمات رایگان و ضروری در حوزه گفتار درمانی کار درمانی و.. بهره مند شوند.
رجایی ادامه داد: یکی دیگر از دغدغه‌های والدین این کودکان این است که پس از فوت آنها تکلیف فرزندشان چیست و در صورت نداشتن خواهر یا برادر چه کسی باید به آنها رسیدگی کند. در این خصوص والدین باید بدانند که ترجیح بر این است که هر خانواده‌ای برای فرزند اتیسم خود یک قیم قانونی در نظر بگیرد تا بعد از فوت آنها بتواند به امور فرزند آنها رسیدگی کند.
کارشناس ارشد روانشناسی کودکان استثنایی افزود: شروع مسایل بلوغ از دیگر نگرانی‌های والدین با کودک اتیسم است. چون سن بلوغ پایین‌تر آمده، لذا لازم است والدین قبل از فرا رسیدن سن بلوغ کودک خود، با یک پزشک متخصص غدد برای به تعویق انداختن علایم بلوغ مشورت کنند تا کودکان به یک خودآگاهی و خود کنترلی و توانایی مراقبت از خود برسند.
علائم اتیسم چیست؟
وی درباره اتیسم یادآور شد: اتیسم یا اختلال در خود ماندگی یکی از اختلال رشد محسوب می‌شود که بر تمام جنبه‌های رشدی کودک اعم از عاطفی، شناختی، رفتاری و غیر کلامی، تعاملات اجتماعی، بازی‌های تخیلی و نمادین اثر می‌گذرد. این کودکان با وجود سالم بودن گیرنده‌های حسی و اندام‌های بدن، از نظر حسی و حرکتی با مشکل مواجه هستند.
مسئول فنی مرکز توانجوی اختلالات طیف اتیسم افزود: اغلب علایم آغاز ۱۸ ماهگی و یا قبل از سه سالگی بروز می‌کند. ظاهر این کودکان با همسالان خود تفاوتی ندارند اما از طریق رفتارها و ارتباطات اجتماعی رفتارهای تکراری، انجام حرکات ناهماهنگ، واکنش‌های حسی از دیگر کودکان متمایز می‌شوند. شناسایی این کودکان در سنین پایین بر روند درمان تأثیرگذار است. هر چند که این مشکل تا پایان عمر همراهشان است ولی می‌توان با درمان‌های مختلف شدت این اختلال را کنترل کرد .
رجایی گفت: اختلال طیف اتیسم دارای سه سطح خفیف، متوسط و شدید است. تعدادی از کودکان دارای این اختلال بین ۱۸ تا ۲۴ ماهگی دارای رشد عادی هستند اما بعد از آن، مهارت‌هایی را که کسب کرده‌اند از دست می‌دهند. از شاخص‌ترین علایم اتیسم بازی‌های اجتماعی این کودکان است مثلا بازی قایم باشک یا دالی موشک را انجام نمی‌دهند و یا به طور جداگانه ای با خودشان بازی و به شیوه خاصی بازی می‌کنند.
وی افزود: این کودکان علاقه خاصی به بازی با دیگران نشان نمی‌دهند با روشن شدن جارو برقی و سایر وسایل صدادار گوش خود را می‌گیرند و یا فرار می‌کنند. بد خواب هستند و با دیر به خواب می‌روند و با کوچکترین صدایی از خواب بیدار می‌شوند.
وی ادامه داد: علایم هشدار دهنده‌ای که در سال اول زندگی کودک ممکن است بروز کند این است که به صدای مادر و شنیدن اسم خودشان واکنش نشان نمی‌دهند، ارتباط چشمی ندارند، در سن یک سالگی اشاره و یا قان و قون ندارند، لبخند و سایر علایم اجتماعی را با دیگران به اشتراک نمی‌گذارند. اما در سال دوم علایم هشدار دهنده فقدان کلمه تا سن ۱۶ ماهگی و فقدان بازی‌های وانمودی تا سن ۱۸ ماهگی است.
